Style kierowania

Styl kierowania to pewien charakterystyczny i powtarzający się sposób oddziaływania kierownika na podwładnego. Specyfika takiego oddziaływania może dotyczyć np. doboru składników i narzędzi kształtowania zachowań podwładnych w poszczególnych fazach procesu kierowania.

W teorii i w praktyce wyodrębnia się i stosuje wiele różnych stylów kierowania, przy czym skalę tego zróżnicowania wyznaczają dwie biegunowe orientacje:
- styl zorientowany na zadania (autokratyczny)
- styl zorientowany na ludzi (demokratyczny)

Styl zorientowany na zadania charakteryzuje się silną koncentracją na realizacji wyznaczonych zadań i przestrzeganiu obowiązujących procedur, przepisów i reżimów technologicznych.

Styl zorientowany na ludzi charakteryzuje się uwzględnieniem potrzeb i cech osobowości podwładnych oraz empatią (empatia – umiejętność rozpoznawania potrzeb i oczekiwań innych ludzi oraz uwzględniania wyników tego rozpoznania w swoich działaniach) ze strony kierownika, dbałością o rozwój pracowników, a także kształtowaniem właściwego klimatu organizacyjnego.

Dociekania teoretyczne i badanie zachowania się kierowników wobec podwładnych doprowadziły do wypracowania tzw. siatki kierowniczej Blacke’a Mouton'a.

Za pomocą siatki kierowniczej określa się warianty zachowań kierowników, wynikające z różnych proporcji składników stylu zorientowanego na zadania i stylu zorientowanego na ludzi. Ocena tych wariantów podawana jest przy pomocy wskaźnika x.y, gdzie x odpowiada orientacji na zadania, a y orientacji na ludzi (parametry x i y mieszczą się w przedziale 1-9).

Zasadnicze warianty tak ustalonych stylów kierowania wyznaczone są przez punkty:
• 1.1 – tzw. separujący, ubogi styl kierowania, mała dbałość o ludzi (atmosferę) i zadania
• 1.9 – w tzw. styl towarzyski, klubowy (dbałość o pracowników i atmosferę zdecydowanie dominują nad orientacją na zadania)
• 9.1 – styl zadaniowy, autorytarny z dominacją opcji na zadania
• 9.9 – styl zintegrowany, demokratyczny, zrównoważony na wysokim poziomie opcję za zadania i ludzi
• 5.5 – styl zrównoważony na poziomie przeciętnym

Każdy z wyróżnionych stylów kierowania może być w konkretnej sytuacji przydatny i charakteryzować się większą bądź mniejszą efektywnością. Problemem kierownika jest wybór stylu bardziej efektywnego, co wiąże się dodatkowo z elastycznością zachowań samego kierownika.

Charakterystyka dwóch krańcowych stylów kierowania (styl autokratyczny i styl demokratyczny) może być dokonana także przez pryzmat następujących faz procesu kierowania:
• określenie zadań (udział podwładnych, uwzględnienie potrzeb i aspiracji podwładnych, otwartość na pomysły, opcja na wynik końcowy i opcja na sposób wykonania zadania)
• sposób przekazywania zadań podwładnym (stosowane formy zleceń, stopień narzucania sposobu wykonania, samodzielność podwładnych, wyznaczanie czasu na przystąpienie do wykonania zadania i jego zakończenie, miejsce przekazywania zadania, stopień uświadamiania szerszego kontekstu zadania cząstkowego, wyznaczanie przedziałów tolerancji popełnianych błędów, relacja zakresów odpowiedzialności i uprawnień)
• tworzenie warunków do działania (uwarunkowania fizyczne, organizacyjne, społeczne – w tym dobór ludzi do zespołów zadaniowych - i ekonomiczne)
• motywowanie (rodzaje stosowanych bodźców oraz argumentów racjonalnych i emocjonalnych, stopień uwzględnienia predyspozycji, potrzeb i umiejętności podwładnych, powiązanie efektywności działań z wynagrodzeniami)
• kontrola (zakres kontroli – bieżąca i końcowa, stopień szczegółowości kontroli, rygorystyczność kontroli w zakresie wyników końcowych i sposobu wykonania zadania, zakres konsultacji pokontrolnych z podwładnymi, analiza popełnionych błędów)
 
Ciekawym nurtem dociekań naukowych w opisywanym temacie jest poszukiwanie uwarunkowań wpływających na wybór właściwego stylu kierowania dostosowanego do konkretnej sytuacji (stąd określenie tego nurtu jako tzw. podejście sytuacyjne).

Efektem badań podejmowanych w tym kierunku jest identyfikacja różnych zmiennych wpływających na decyzję o wyborze najlepszego stylu kierowania. Do najbardziej znanych modeli sytuacyjnych w zakresie stylów kierowania należą:
• model Fiedler'a (relacje między kierownikiem i grupą, struktura zadań i pozycja władcza)
• model ścieżki do celu (osobiste cechy i potrzeby podwładnych – m.in. umiejscowienie kontroli, uzdolnienia, aspiracje, opcja na rozwój; wymagania dotyczące pracy i środowiska – istota zadań , oficjalny system władzy, charakter grupy roboczej)
• ewolucyjna teoria przywództwa Hersey'a i Blanchard'a (dojrzałość podwładnych, ewolucja postaw pracowniczych)
• model Vroom'a i Yetton'a (partycypacja pracowników w podejmowaniu decyzji – wymagania jakościowe decyzji, kwalifikacje kierownika i posiadane przez niego informacje, ustrukturyzowanie problemu, postawa podwładnych i akceptacja przez nich celów organizacji)

Wszystkie wskazane modele porządkują czynniki wyboru stylu kierowania i skłaniają do refleksji, ale każdy z nich ma swoje ograniczenia i są niekiedy nadmiernie skomplikowane, co utrudnia ich stosowanie. W większości przypadków nie zostały również gruntownie zweryfikowane, dlatego posiadają przede wszystkim znaczenie teoretyczne.

Warto jednak pamiętać o najważniejszych uwarunkowaniach poprawnego wyboru stylu kierowania, a należą do nich:
• kwalifikacje i cechy osobowości kierowników
• kwalifikacje i cechy osobowości podwładnych (w tym lokalizacja kontroli)
• różnice między kwalifikacjami kierownika i podwładnymi
• charakter i stopień spójności grupy pracowniczej (nastawienie przywódcy grupy do kierownika, otoczenie społeczne przywódcy)
• relacje między kierownikiem i grupą (autorytet rzeczywisty kierownika, zaufanie, szacunek, utożsamianie się z celami firmy, obiektywność ocen kierownika)
• znaczenie czynnika czasu i dyscypliny w dane sytuacji
• charakter zadań (stopień strukturyzacji, pilność wykonania, stopień wymagań jakościowych)
• charakter (rodzaj i specyfika) instytucji
• styl kierowania preferowany przez przełożonego (szefa firmy)
• styl kierowania preferowany przez kierowników na tym samym szczeblu organizacyjnym
• stopień zmienności warunków wewnętrznych i zewnętrznych
• typ struktury organizacyjnej firmy (zwłaszcza ilość szczebli organizacyjnych i rozpiętość kierowania)

Style kierowania możemy również sklasyfikować dzieląc je na:
• Styl nakazowy, styl autorytarny, w którym kierownik sam podejmuje decyzje, oznajmia o nich i wymaga ich wykonania
• Styl nakłaniający, styl w którym kierownik podejmuje decyzje po ograniczonej dyskusji i wyjaśnia je lub przekonuje podwładnych
• Styl konsultujący, styl, w którym kierownik uzyskuje wskazówki, zachęcając do zadawania pytań, sam udziela wskazówek i zasięga opinii podwładnych przed podjęciem decyzji
• Styl współuczestniczący, styl w którym kierownik przedstawia problem, określa graniczne warunki rozwiązania, a decyzje są podejmowane wspólnie
• Styl delegujący, styl w którym kierownik pozwala działać podwładnym w określonych granicach, definiując warunki brzegowe i dostosowując się do wymaganych podwładnych

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Zarządzanie » Style kierowania

Zaloguj się, aby zagłosować