Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego i ich charakterystyka prawna

Instrumenty polityki pieniężnej są instrumentami oddziaływania NBP na banki komercyjne, stosowanymi w celu dostosowania działalności kredytowej i lokacyjnej. Podzielić je można na dwie zasadnicze grupy:

1) instrumenty klasyczne – ich podstawowa cechą jest pośredni, niewładczy charakter stosowanego przez bank centralny oddziaływania. Służą one do regulacji ilości pieniądza w obiegu oraz ceny tego pieniądza za pomocą pośredniego oddziaływania na prowadzoną przez banki handlowe: działalność kredytową, depozytową i lokacyjną. Do instrumentów klasycznych należą:
- Polityka podstawowej stopy procentowej – jest to oprocentowanie kredytów udzielanych przez bank centralny pozostałym bankom. NBP może udzielać bankom komercyjnym kredytu refinansowego w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych, a także dla realizacji programu postępowania naprawczego banku. Kredyt ten udzielany jest w złotych bankom legitymującym się zdolnością do jego spłaty wraz z odsetkami w ustalonych terminach. Udzielenie kredytu refinansowego następuje na podstawie indywidualnie zawieranej umowy, określającej m.in. jego wysokość, termin spłaty i oprocentowanie. Odmianę kredytu refinansowego stanowi kredyt lombardowy. Jest on udzielany pod zastaw papierów wartościowych, a jego wysokość nie może przekraczać nominalnej wartości tych papierów. Kredyt redyskontowy udzielany jest przez NBP w formie przyjmowania do dyskonta lub redyskonta weksli od innych banków (przedsiębiorca ma weksle, których termin zapadalności jeszcze nie zapadł; bank za nie zapłaci, potrąci sobie od tego stopę dyskontową, bank odkupuje weksel; bank idzie do NBP i jest ponowne dyskonto – redyskonto weksla). Stopy dyskontową i redyskontową ustala RPP, zaś obwieszcza je Prezes NBP.
- Operacje otwartego rynku – uprawnienie do emisji bankowych papierów wartościowych, do sprzedawania i kupowania skarbowych papierów wartościowych oraz do organizacji obrotu papierami skarbowymi oraz papierami, których bank centralny jest emitentem w celu zmniejszenia lub zwiększenia płynności finansowej banków komercyjnych. Zasady prowadzenia operacji otwartego rynku powierzono RPP.
- System rezerw obowiązkowych – banki handlowe obowiązane są utrzymywać w NBP rezerwę obowiązkową, która stanowi instrument regulacji potencjału kredytowego tych banków. Określając poziom czasowo zamrożonych środków, bank centralny reguluje potencjalną podaż pieniądza kredytowego w gospodarce. Formy rezerwy: rachunek w NBP, postać znaków pieniężnych w skarbcu banku jako depozyt, środki z zewnątrz (depozyty i środki z emisji papierów wartościowych) i inne pod tytułem zwrotnym – wyjątek: środki składane w banku przez inny bank (oprocentowane depozyty) oraz środki pochodzące zza granicy, jeżeli złożono je na okres co najmniej 2 lat (obawa przed kapitałem spekulacyjnym).
- Uprawnienie do ustalania kursów walut obcych – zaliczane bywa niekiedy do tej grupy i jest to cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym.

2) instrumenty bezpośrednie – są one oparte na władczym oddziaływaniu banku centralnego na pozostałe banki i jako takie mają w warunkach gospodarki rynkowej wyjątkowy, interwencyjny charakter. Ich każdorazowe zastosowanie warunkowane jest zaistnieniem określonych ustawowo szczególnych okoliczności. Do bezpośrednich instrumentów realizacji polityki pieniężnej zalicza się przede wszystkim limity czasowe oraz limity kredytowe – ograniczenia wielkości środków pieniężnych, które mogą być oddane przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców; określanie maksymalnych terminów płatności kredytów oraz ustalanie celów, na jakie kredyty mogą być udzielane.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Bankowość » Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego i ich charakterystyka prawna

Zaloguj się, aby zagłosować