Karta płatnicza - definicja i rys historyczny

Karta płatnicza (karta bankowa, bankomatowa, płaska) jest instrumentem finansowym, który umożliwia jego posiadaczowi składanie zleceń płatniczych czyli płatności za towary i usługi oraz wypłatę gotówki z bankomatu. Emitentem kart płatniczych są instytucje finansowe czyli m.in. banki.

Historia kart płatniczych na świecie

Pierwsze karty płatnicze, funkcjonujące na zasadach podobnych do kart dzisiejszych pojawiły się w stosunkach handlowych około 1900 roku w Stanach Zjednoczonych. Karty takie były stosowane jako potwierdzenie uprawnienia do odbioru zamówionego towaru i zapisania kredytu na poczet klienta. Karty wydawały duże sieci sklepów, domy towarowe, sieci stacji benzynowych, promując je wśród klientów hasłem 'kup dziś, zapłać później'. Karty te były akceptowane tylko w punktach handlowych swojego wystawcy.

Wiosną 1950 r. powstała firma Diners Club, która zajmowała się wydawaniem kart umożliwiających bezgotówkowe płatności w restauracjach i hotelach. Pierwsze karty wydano w tym samym roku, a pod jego koniec członkami Diners Club było już 20 tys. osób. Każdy posiadacz karty mógł dokonywać nią płatności w miejscach, gdzie karta była akceptowana, później otrzymywał do domu zestawienie wykonanych transakcji i musiał spłacić zadłużenie. Karta umożliwiała spłaty w okresie 60 dni od dnia transakcji, była więc kartą typu charge (o rodzajach kart będzie mowa w kolejnym rozdziale). Sama karta była kartonikiem z wypisanymi danymi jej posiadacza.

Historia kart płatniczych w Polsce

Karty płatnicze pojawiły się w Polsce już pod koniec lat '60 XX w. Były to jednak karty wydawane przez banki zagraniczne, którymi turyści mogli regulować w bardzo ograniczonym zakresie swoje płatności. Niewiele jednak było w Polsce miejsc, w których można było płacić  kartami, głównie były to placówki związane z biurem podróży Orbis, ekskluzywne hotele i restauracje. Krajowy rynek kart płatniczych zaczął się rozwijać w Polsce dopiero w latach '90 ubiegłego wieku. Wiązało się to głównie z przeprowadzonymi w naszym kraju po 1989 r. reformami, które wpłynęły również na kształt krajowego sektora bankowego. Rzutowały one także bezpośrednio na przekształcanie bankowości detalicznej. Banki zaczęły oferować klientom nowego rodzaju produkty i usługi, wśród których pojawiły się również karty płatnicze.

Na początku lat '90 niewiele polskich banków oferowało ten produkt. Dość  umiarkowane było zainteresowanie klientów nowym instrumentem płatniczym, brakowało także odpowiedniej infrastruktury technicznej akceptującej płatności kartami. Pierwsze karty płatnicze zostały wydane przez krajowe banki w 1991 r. Wtedy to Bank Polska Kasa Opieki SA wydał kartę dla klientów indywidualnych. Była to karta bankomatowa połączona z rachunkiem oszczędnościowym posiadacza. W tym samym roku pojawiła się na rynku, w ofercie Banku Inicjatyw Gospodarczych S.A., pierwsza międzynarodowa karta płatnicza VISA, typu business. Stopniowo także inne banki zaczęły się włączać  w akcję wydawania kart płatniczych. Jednak jeszcze na koniec 1993 r. na rynku było niespełna 50 tys. wydanych przez banki kart i około 6.8 tys. urządzeń akceptujących płatności nimi.

Znaczne ożywienie w rozwoju polskiego rynku nastąpiło dopiero po 1994 r. W 1995 r. pojawiła się na rynku pierwsza bankowa karta kredytowa, kiedy Bank Polska Kasa Opieki SA zaoferował swoim klientom kart« Partner o zasięgu krajowym. Na koniec 1995 r. liczba wydanych przez banki kart wzrosła w porównaniu z rokiem 1994 o ponad 266%, a liczba zrealizowanych nimi transakcji zwiększyła się o ponad 108%. W 1996 r. w obrocie było już ponad milion różnego rodzaju kart, którymi zrealizowano ponad 10.5 mln transakcji.

W kolejnych latach nastąpił dalszy wzrost liczby kart płatniczych, co wynikało z dość bogatej i różnorodnej oferty banków w zakresie kart, która w coraz większym stopniu odpowiadała potrzebom zmieniającego się rynku finansowego oraz wymaganiom potencjalnych klientów. Spowodowało to umocnienie się tendencji wzrostowej liczby kart płatniczych w obiegu oraz wolumenu zrealizowanych nimi transakcji. W latach 1997-2001 liczba kart płatniczych w obiegu wzrastała odpowiednio o: 140.2%, 41.7%, 113.9%, 36.1% i 27.5%. W tym samym okresie liczba transakcji zrealizowanych kartami zwiększała się o: 189.7%, 112.8%, 142.7%, 77.8% oraz 40.5%. Na koniec 2002 r. na rynku było już ponad 16.9 mln kart, którymi klienci zrealizowali ponad 465.9 mln transakcji.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Bankowość » Karta płatnicza - definicja i rys historyczny

Zaloguj się, aby zagłosować