Pojęcie i pomiar bezrobocia

Bezrobocie jest efektem niedostosowania podaży i popytu na rynku pracy. Jest to nie pożądany i przedłużający się stan pozostawania bez pracy, spowodowany niemożnością znalezienia zatrudnienia. Zjawisko to polega na tym, ze część ludności w wieku produkcyjnym zdolnej do pracy i gotowej do jej podjęcia, odpowiadającej typowym warunkom występującym w gospodarce, pozostaje bez pracy pomimo podjętych poszukiwań.

Pojęcie bezrobocia jest niekiedy nieprecyzyjne. Istnieje wiele różnych metod jego mierzenia, a każda z nich obciążona jest błędem niedoszacowania lub przeszacowania. W różnych krajach używa się oficjalnie różnych metod estymacji.
W Polsce, w sensie prawnym, bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nieucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeśli:
- Ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów;
- Kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat;
- Nie nabyła prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej;
- Nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni powyżej 2 ha przeliczeniowych;
- Nie jest osoba niepełnosprawna, której stan zdrowia nie pozwala na podjecie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy;
- Nie jest osoba tymczasowo aresztowana I nie odbywa kary pozbawienia wolności;
- Nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej polowe najniższego wynagrodzenia;
- Nie pobiera zasiłku stałego, stałego wyrównawczego, gwarantowanego zasiłku okresowego lub renty socjalnej.
Z powyższej definicji wynika, ze bezrobotni są częścią ludności w wieku produkcyjnym, wśród których wyróżnia się aktywnych zawodowo i biernych zawodowo.

Do grupy aktywnych zawodowo, określanych również mianem zasobów siły roboczej, zalicza się te osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne do pracy i gotowe do podjęcia jej na typowych warunkach dla danej gospodarki.
Pozostałe osoby w wieku produkcyjnym tworzą grupę biernych zawodowo.
Stosunek liczby aktywnych zawodowo, czyli zasobów siły roboczej (Sr) do liczby ludności w wieku produkcyjnym (Lp) nosi miano współczynnika aktywności zawodowej (az).

Powyższą zależność przedstawia następujący wzór:


      Sr
az = -----
      Lp

Wysokość współczynnika aktywności zawodowej zależy od szeregu czynników. Do najważniejszych zalicza się: poziom i zmiany stawek plac, preferencje jednostek w zakresie kształcenia, modelu rodziny, liczby dzieci w rodzinie i sposobu ich wychowania, a także możliwości znalezienia pracy.

W dynamicznej gospodarce rzadko się zdarza, aby pracowały wszystkie osoby należące do zasobów siły roboczej. Grupa, która wykonuje prace najemna lub pracuje na własny rachunek, to zatrudnieni (Z). Natomiast grupa osób, której nie udało się znaleźć miejsca pracy, to bezrobotni (B).

Powyższe stwierdzenie można zapisać następującym wzorem:

Sr = Z + B

Należy wiec zauważyć, ze do siły roboczej zaliczane są zarówno osoby pracujące, jak i bezrobotne.
Przekształcając powyższe równania otrzymamy wzór:


B = az * Lp - Z

Powyższe równanie przedstawia, ze rozmiary bezrobocia zależą od trzech czynników:
- Współczynnika aktywności zawodowej;
- Liczby ludności w wieku produkcyjnym;
- Rozmiarów zatrudnienia.

W okresie krótkim dwa pierwsze czynniki są na ogol bardziej stabilne od czynnika trzeciego. Właśnie z tego powodu w krótkich analizach bezrobocia zasadnicza wagę przywiązuje się do kształtowania bezrobocia.

Bezrobocie można wyrazić za pomocą wielkości absolutnych, określających liczbę osób bezrobotnych, lub wielkości relatywnych, procentowych. Taka miara jest wskaźnik stopy bezrobocia (b), który wyraża stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Pokazuje on, jaka część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni.

Wskaźnik ten, ujęty procentowo można zapisać następująco:

        B
b =  --------- *100
        Sr

Bezrobocie w Polsce mierzone jest za pomocą dwóch metod:
- Metody opartej na rejestracji liczby bezrobotnych w urzędach pracy;
- Metody opartej na Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL).
Metoda BAEL nieco inaczej klasyfikuje bezrobotnych, niż metoda pierwsza, wcześniej przedstawiona już w pracy.

Druga metoda natomiast, do bezrobotnych zalicza osoby spełniające jednocześnie trzy warunki:
- W okresie badanego tygodnia nie pracowały (nawet przez 1 godzinę);
- Aktywnie poszukują pracy;
- Są gotowe podjąć prace w badanym lub następnym tygodniu.

Ze względu na odmienne definicje bezrobocia, przyjęte w obu metodach, dane o bezrobociu nieco się różnią.

Należy jednak zauważyć, ze stopa bezrobocia nie jest dokładnym miernikiem rozmiarów bezrobocia, ponieważ zawsze istnieje grupa bezrobotnych, którzy poszukują pracy na własna rękę, nie rejestrując się w urzędzie zatrudnienia, a równocześnie wielu zarejestrowało się tylko po to, aby skorzystać z prawa do zasiłku, nie mając zamiaru podjąć pracy.

Rozróżnia się rzeczywistą i naturalną stopę bezrobocia.

Rzeczywista stopa bezrobocia dotyczy wszystkich bezrobotnych, niezależnie od przyczyn, dla których pozostają bez pracy.

Natomiast naturalna stopa bezrobocia dotyczy tylko bezrobotnych dobrowolnie, to znaczy, których pozostawanie bez pracy nie wynika ze stanu koniunktury. Szacuje się, ze naturalna stopa bezrobocia wynosi 3 – 4%, a bezrobocie tej wielkości uznaje się za korzystne dla gospodarki.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Makroekonomia » Pojęcie i pomiar bezrobocia

Zaloguj się, aby zagłosować