Pojęcie i rodzaje ryzyka bankowego

Jednym z zasadniczych powodów ludzkiej aktywności jest chęć osiągania korzyści. W przypadku podejmowania działalności gospodarczej najogólniej korzyść ta polega na uzyskaniu nadwyżki przychodów nad poniesionymi kosztami ich uzyskania. Nadwyżka ta powinna być na tyle wysoka, aby zapewnić nie tylko przetrwanie danego podmiotu, ale i jego rozwój. Nigdy jednak przedsiębiorca nie ma do końca pewności, zwłaszcza w gospodarce rynkowej, że osiągnie nadwyżkę w takiej wysokości jaką zaplanował.

W trakcie działalności mogą wystąpić zdarzenia, które mogą udaremnić nie tylko osiągnięcie zamierzonego podstawowego celu (uzyskanie nadwyżki), ale nawet zagrozić dalszemu funkcjonowaniu przedsiębiorstwa w wyniku poniesienia dużej straty.

W gospodarce rynkowej podmioty działają bowiem w warunkach ryzyka i niepewności. Ryzyko jest to odchylenie od przewidywanego stanu równowagi, które można jednak z góry przewidzieć i – w pewnym szacunku – za pomocą metod matematycznych obliczyć, skalkulować. Np. bank może w znacznym stopniu przewidzieć ryzyko przy udzielaniu pewnym osobom czy instytucjom kredytu.

Co to jest ryzyko?

Tak więc, ryzyko oznacza, że faktyczne korzyści finansowe z danego przedsięwzięcia mogą okazać się dużo mniejsze niż przewidywano przy jego podejmowaniu lub mogą nawet przerodzić się w straty. Najczęściej ujawnia się tu następująca zależność: im większa oczekiwana rentowność z zaangażowanego kapitału w dane przedsięwzięcie tym większa skala ryzyka, tj. niepewność sprawdzenia się prognozowanych korzyści. I na odwrót - w razie większej pewności sprawdzania się spodziewanych korzyści, a więc również i mniejszego ryzyka, trzeba zadowolić się na ogół mniejszą skalą korzyści, gdyż towarzyszy im niższy koszt ryzyka.

Co to jest niepewność?

Z kolei niepewność jest to odchylenie od przewidywanego stanu równowagi, którego nie da się z góry przewidzieć i obliczyć. Mamy tu więc do czynienia z sytuacją, w której mamy świadomość, że może zaistnieć strata. Ryzyka nie można wyeliminować, ale można je ograniczyć poprzez odpowiednią prewencję ekonomiczną, prawną, organizacyjną i kadrową. Wielkość ryzyka bankowego zależy od wielu wzajemnie na siebie oddziałujących czynników.

Jakie czynniki wpływają na istnienie ryzyka?

Większość z nich jest niezależna od działań banku. Są to między innymi:
• czynniki ogólnogospodarcze: polityka gospodarcza państwa, polityka banku centralnego, stopa inflacji, zadłużenie budżetu, kondycja jednostek gospodarczych
• czynniki społeczne: zachowania klientów banku, skłonność do oszczędzania
• czynniki polityczne: tendencje i wydarzenia mające wpływ na sytuację społeczno-gospodarczą kraju
• czynniki demograficzne: struktura ludności, stopa bezrobocia
• czynniki techniczne: stan infrastruktury

Jakie są podstawowe kryteria podziału ryzyka?

Ryzyko bankowe podzielić można według różnych kryteriów.
I tak, uwzględniając horyzont czasowy możemy wyróżnić ryzyko:
• strategiczne
• operacyjne

Co to jest ryzyko strategiczna

Ryzyko strategiczne wynika ze strategicznych założeń kierownictwa banku w zakresie rodzaju, skali oraz obszaru jego działalności. Po za tym jest ono uzależnione od wielkości kapitału własnego banku oraz doboru jakościowego kadry zarządzającej bankiem.

Co to jest ryzyko operacyjne

Z kolei ryzyko operacyjne występuje praktycznie we wszystkich operacjach przeprowadzonych przez bank w krótkim czasie. Do najpoważniejszych typowych rodzajów ryzyka operacyjnego należy:
• stopy procentowej
• płynności
• dewizowe
• w obrocie papierami wartościowymi
• kredytowe

Co to jest ryzyko stopy procentowej

Ryzyko stopy procentowej może być spowodowane nieoczekiwanymi zmianami stóp procentowych, które spowodować mogą stratę lub zysk dla banku. Można go określić jako wrażliwość dochodów banku na przyszłe zmiany stopy procentowej. Nawet w przypadku zbilansowanej pozycji netto występuje narażenie na ryzyko stopy procentowej, gdy brakuje dopasowania wymagalności terminowych zakupów i sprzedaży.

Istniej możliwość ograniczania ryzyka przez ustalenie limitów otwartych pozycji terminowych oraz limitów dotyczących poszczególnych okresów wymagalności, a także poszczególnych walut. Każdorazowa zmiana stóp procentowych wymaga przeszacowania wartości dochodów banku oraz pewnych długoterminowych inwestycji banku.

Co to jest ryzyko płynności

Ryzyko płynności wynika z niedopasowania kwot i terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów. Na ogół przyczyną płynności finansowej jest z jednej strony nieterminowa spłata wierzytelności banku, a z drugiej przedterminowe wycofanie depozytów. Zagadnienie płynności finansowej należy rozpatrywać w okresach krótkich (jednego miesiąca), średnich (kwartału) i długich (roku i powyżej).

Inspirującą rolę w zakresie analizy płynności odgrywa tzw. złota reguła bankowa, która wymaga, aby kwotom i terminom płatności pasywów odpowiadały odpowiednie kwoty i terminy aktywów.

Teoretycznie ryzyko płynności jest niewielkie, jeśli bank dokładnie obserwuje zachowanie deponentów, a w zakresie aktywów i pasywów prowadzi racjonalną politykę. Banki starannie obliczają, jaka będzie sytuacja w dziedzinie płynności w przyszłości. Co jakiś czas wyliczenia te wskazują, czy dojdzie do wytworzenia się potencjalnej luki płynności (wydatki bieżące są wtedy przejściowo większe od wpływów), bądź nie.

Bank ma ukryte rezerwy, jakie stanowią chociażby papiery wartościowe o dużym stopni płynności (np. bony i obligacje skarbowe czy certyfikaty depozytowe), które sprzedając w ostatniej chwili może utrzymać swoją płynność finansową.

Co to jest ryzyko dewizowe

Ryzyko dewizowe określone jest również jako ryzyko walutowe lub zmiany kursu walut. Występuje ono przy wykonaniu operacji bankowych związanych z obsługą transakcji handlu zagranicznego. Ryzyko związane z operacjami zagranicznymi jest wyższe niż przy obsłudze bankowych transakcji krajowych. Oprócz zagrożeń typowych dla operacji krajowych dochodzić mogą dodatkowe implikacje wynikające z kształtowania się sytuacji polityczne, gospodarczej, prawnej w różnych krajach oraz niekorzystne ruchy kursu walut.

Podstawowym zagrożeniem dla banku w ramach ryzyka dewizowego są wahania kursów walut. Mogą one wystąpić w okresie od przyjęcia depozytu lub udzielenia kredytu do dnia zwrotu depozytu lub spłaty kredytu. Ryzyko kursowe powstaje w sytuacji niedopasowania aktywów i pasywów, tworząc otwartą pozycję walutową. Ujemna dla banku różnica kursowa (strata) powstaje wówczas, gdy w okresie kredytowania w danej walucie obcej spadnie jej kurs. W przypadku wzrostu kursu bank w opisanej sytuacji zyska na dodatniej różnicy kursowej, natomiast straci kredytobiorca.

Co to jest ryzyko w obrocie papierami wartościowymi

Ryzyko w obrocie papierami wartościowymi ponoszą te banki, które nabywają na własny rachunek papiery wartościowe innych podmiotów (akcje, obligacje). Najbardziej charakterystyczne dla banku jest ryzyko kredytowe gdyż udzielanie kredytów jest podstawową działalnością banków komercyjnych. Ryzyko to dotyczy nie tylko kredytów, lecz także innych transakcji typu bilansowego i pozabilansowego, np. gwarancji.

Co to jest ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe wynika z sytuacji, w której kredytobiorca, nie może bądź nie chce wypełnić zobowiązania podjętego w momencie zawarcia umowy kredytowej. Mianem ryzyka kredytowego określa się ryzyko poniesienia przez bank straty części lub całości sumy udzielonego kredytu. Może ono powstać również w sytuacji gdy kredytobiorca opóźnia się z terminowym zwrotem całości kredytu lub ze spłatą należnych odsetek i prowizji.

Rodzaje ryzyka kredytowego

Rozróżnia się dwa rodzaje ryzyka kredytowego, a mianowicie:
- ryzyko aktywne (czynne)
- ryzyko pasywne (bierne)

Ryzyko pasywne oznacza zagrożenie wcześniejszego, niż wynika to z umowy, wycofania przez deponentów zdeponowanych środków lub zagrożenie nie uzyskania kredytów refinansowanych od instytucji finansowych. Ryzyko to jest w dużym stopniu niezależne od banku i w większości przypadków może być przez bank skompensowane.

Natomiast ryzyko aktywne wynika z niepewności, czy kredytobiorca spłaca raty kapitałowe i odsetki w ustalonej w umowie kredytowej wysokości i terminie. Ryzyko to jest w znacznej mierze kształtowane przez bank, jakkolwiek duża część tego kredytu ma charakter egzogeniczny (zewnętrzny) i nie daje się w pełni kontrolować.

Poza tym występuje ryzyko:
- pojedynczego kredytu
- ryzyko łączne, wynikające z portfela kredytowego

I tak, pojedyncze ryzyko kredytowe zależy od wysokości możliwej straty kapitału i odsetek wynikającej z pojedynczej umowy kredytowej. Na wielkość ryzyka indywidualnego, mają wpływ następujące czynniki:
- rodzaj kredytobiorcy
- wysokość udzielanego kredytu
- cel, na który kredyt został udzielony
- termin jego spłaty

Z kolei łączne ryzyko kredytowe jest zależne od wysokości pojedynczych kredytów, prawdopodobieństwa ich niespłacenia oraz współzależności między tymi kredytami. Im ta zależność będzie mniejsza tym mniejsze będzie prawdopodobieństwo, że czynniki powodujące niespłacenie jednego kredytu automatycznie będą wpływały na nie spłacenie innych, zmniejszając w ten sposób łączne ryzyko kredytowe.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Bankowość » Pojęcie i rodzaje ryzyka bankowego

Zaloguj się, aby zagłosować