Rachunki dochodu narodowego

W każdej gospodarce mamy do czynienia z przepływem dóbr, usług i dochodów. Istnieją trzy sposoby mierzenia rozmiarów tych strumieni. Możemy mierzyć strumień dóbr i usług (produkcji), strumień dochodów oraz strumień wydatków. Strumienie te wiążą ze sobą gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Część strumieni łącząca ze sobą przedsiębiorstwa jest efektem dokonywania przez nie inwestycji (czyli powiększania majątku produkcyjnego) oraz zużycia dóbr pośrednich.

Dobra finalne to wszystkie dobra które trafiają do konsumentów oraz ta część dóbr produkcyjnych, która nie podlega jednorazowemu zużyciu w procesie produkcyjnym (np. maszyny, budynki itp.) Dobra pośrednie to te spośród dóbr nabywanych przez przedsiębiorstwa, które stają się składnikami wytwarzanych wyrobów, podlegają więc jednorazowemu zużyciu w procesach produkcyjnych (np. surowce, półprodukty). Mierniki produkcji i dochodu uwzględniają tylko wartość dóbr finalnych bowiem wprowadzenie do rachunku dóbr pośrednich powodowałoby  wielokrotne liczenie ich wartości.

Wzrost zapasów surowców bądź wyrobów gotowych należy traktować jako inwestycje przedsiębiorstw w majątek obrotowy.

Istotny wpływ na przepływ omawianych strumieni ma państwo i handel zagraniczny. Państwo zwiększa rynkową wartość wytworzonych dóbr i usług poprzez nałożenie na producentów obowiązku odprowadzenia podatków pośrednich (np. VAT). Zmniejsza ono również dochody pozostające do dyspozycji gospodarstw domowych poprzez nałożenie podatków bezpośrednich (np. dochodowych).

Dochody po opodatkowaniu powiększone o transfery (środki uzyskane od państwa bez jakichkolwiek ekwiwalentnych świadczeń) noszą nazwę rozporządzalnych dochodów osobistych. Są one przeznaczane na oszczędności lub konsumpcję. Oszczędności, w zależności od formy ich przechowywania, stanowią odpływ z systemu gospodarczego lub też poprzez pośredników finansowych (banki, giełdy papierów wartościowych) przekształcane są w fundusze inwestycyjne.

Wydatki konsumpcyjne, wraz z inwestycjami sektora prywatnego, wydatkami państwa na dobra i usługi oraz wydatkami zagranicy na dobra wytwarzane w kraju tworzą popyt globalny który odpowiada rozmiarom produkcji (zapasy, również te nieplanowane, traktujemy jako inwestycje w kapitał obrotowy). Odpływ środków z obiegu stanowi część wydatków przeznaczona na zakup dóbr wytworzonych za granicą.

Państwo gromadzi swe dochody w postaci podatków pośrednich i bezpośrednich, przeznacza je zaś na zakup dóbr i usług oraz na płatności transferowe. Często zdarza się, że dochody państwa są różne od jego wydatków. Mamy wtedy do czynienia z nadwyżką budżetową lub deficytem budżetowym. Nadwyżka w handlu zagranicznym powstaje jeśli eksport przewyższa import a deficyt ma miejsce w sytuacji odwrotnej.  Inwestycje, deficyt budżetowy i nadwyżka eksportu muszą mieć pokrycie w oszczędnościach.

Powyższe rozważania zilustrować można następującymi wzorami:
Ycr = C + I + G + X - Z [1];
ale też Ycr + Z = C + I + G + X [2]
Ycr to rozmiary produkcji w cenach rynkowych, C - konsumpcja, I - inwestycje, G - wydatki państwa na dobra i usługi, X - eksport, Z - import.

Jak wynika z wzoru [1] wzrost eksportu zwiększa rozmiary produkcji krajowej i dochodu, wzrost importu je zmniejsza. Wzór [2] wskazuje jednak, że jeśli sumę Ycr i Z potraktujemy jako wartość dóbr będących w dyspozycji gospodarki, które można przeznaczyć na wzrost inwestycji, zaspokojenie potrzeb konsumentów bądź państwa, czy wreszcie reeksportować, możemy odejść od merkantylnego ujęcia roli handlu zagranicznego i uznać istotną rolę importu w tworzeniu dochodu i dobrobytu.

Pomniejszając wartość produkcji w cenach rynkowych o podatki pośrednie (Tp) uzyskujemy produkcję w cenach czynników wytwórczych: Ycr - Tp = Yccw.

Yccw określa też rozmiary dochodów uzyskane przez czynniki wytwórcze. Jeśli pomniejszymy je o wartość podatków bezpośrednich (Td) i powiększymy o płatności transferowe (B) to wyliczymy wartość rozporządzalnych dochodów osobistych (RDO).
RDO = Yccw + B - Td

Konsumenci podejmują decyzję co do podziału swych RDO przeznaczając je na konsumpcję (C) lub oszczędności (S): RDO = C + S.
Dochody państwa (Gr) to podatki bezpośrednie i pośrednie: Gr = Tp + Td.
Wydatki państwa (Gs) to wartość zakupionych dóbr i usług i płatności transferowych: Gs = G + B

Deficyt budżetowy wystąpi gdy: G + B>Tp + Td

Miarą produkcji wytworzonej na terenie danego kraju jest produkt krajowy brutto (PKB). Może on być ujmowany w cenach rynkowych lub po potrąceniu podatków pośrednich, w cenach czynników produkcji.

Jeśli uwzględnione zostaną dochody obywateli danego kraju uzyskane za granicą i odjęte dochody obywateli innych krajów wypracowane na terenie analizowanego państwa, to wyliczoną wielkością jest produkt narodowy brutto (PNB).

PNB = PKB - dochody netto z zagranicy

PNB w cenach czynników produkcji pomniejszony  o wartość amortyzacji (zużycie dóbr kapitałowych w procesach produkcyjnych) określa rozmiary produktu narodowego netto (PNN) czyli dochodu narodowego. Dochód narodowy jest rzadziej wykorzystywany do porównań niż PKB lub PNB za względu na wielość metod naliczania amortyzacji stosowanych w różnych krajach i dających odmienne wyniki.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Makroekonomia » Rachunki dochodu narodowego

Zaloguj się, aby zagłosować