Rezerwa budżetowa

Budżet państwa uchwalony przez parlament obejmuje rezerwy ogólne i celowe (najczęściej inwestycyjne) na nieprzewidziane wydatki budżetowe. Rezerwy te ujmuje się po stronie wydatków budżetowych z zamiarem wykorzystania ich w zasadzie w całości w planowanym roku. Rezerwy te są bardzo ważnym instrumentem zapobiegającym zakłóceniom w gospodarce budżetowej w trakcie wykonywania planu budżetowego, szczególnie gdy wykorzystuje się je na powiększenie wydatków związanych z zaplanowanymi zadaniami, których koszty niespodziewanie wzrosły. Podobną role odgrywają one wówczas, gdy faktyczne dochody okazały się niższe od zaplanowanych. Rezerwy nie wykorzystane w danym roku zmniejszają występujący deficyt lub zwiększają nadwyżkę budżetową.

a) Rezerwa ogólna

Rezerwa ogólna przeznaczona jest na finansowanie wydatków nieprzewidzianych. Są to zarówno wydatki które nie były w ogóle uchwalone w budżecie jak i wydatki zaplanowane w zbyt małej wysokości. Wielkość rezerwy nie może przekroczyć 0,2% planowanych wydatków budżetu państwa. Do limitu tego nie wlicza się rezerw tworzonych w budżetach wojewodów.

b) Rezerwa celowa

Rezerwy celowe zgodnie z art.66 ust.2 ustawy o finansach publicznych tworzone są na wydatki, których:
- Szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu lub
- Źródłem finansowania są środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, w tym również nie podlegające zwrotowi,
a także gdy inne ustawy tak stanowią.

Łączna kwota rezerw celowych – z wyłączeniem rezerw na wydatki finansowane ze źródeł zagranicznych – nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu państwa. W odróżnieniu od rezerwy ogólnej, która jest określana jedną kwotą, rezerwy celowe ujmowane są w rozbiciu na poszczególne pozycje, a ich wykaz, tworzący w budżecie osobną część, zawiera – dla każdej rezerwy celowej – nazwę i kwotę wydatków rozdzieloną, tak jak inne wydatki budżetowe, na dotacje i subwencje, świadczenia dla osób fizycznych, wydatki bieżące, inwestycje, rozliczenia z bankami i obsługę długu.

Rezerwa celowa może być wykorzystywana wyłącznie na wydatki, na które została utworzona. Minister Finansów może jednak – po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu – dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy celowej.

Jednakże możliwość tworzenia rezerw celowych jest coraz częściej nadużywana. Rezerwy tworzone są tylko dlatego, że nie chciano, by dokonano podziału środków zarezerwowanych na rezerwy celowe. Ponadto rozbudowane rezerwy celowe w istotny sposób utrudniają prace poprzedzające uchwalanie budżetu. Kwoty proponowane w projekcie budżetu dla jakiejś instytucji nie są bowiem w pełni porównywalne z danymi o przewidywanych wydatkach tej instytucji w poprzednim budżecie. Im większe są rezerwy celowe w uchwalonym budżecie, tym bardziej zaniżone wydają się pozostałe wydatki.

Podział kompetencji do dysponowania rezerwami jest dość złożony i przedstawia się następująco:

- Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów
- Pozostałymi rezerwami celowymi dysponuje – w porozumieniu z właściwymi dysponentami części budżetowych – Minister Finansów. Jednakże w praktyce wygląda to tak, że Minister Finansów podejmuje decyzje w sprawie wykorzystania rezerw celowych na wniosek zainteresowanego dysponenta części budżetowej.
- Rada Ministrów może upoważnić Prezesa Rady Ministrów i Ministra Finansów do dysponowania rezerwą ogólną do wysokości określonych kwot.

Na podstawie rozporządzenia Rady ministrów z dnia 1 sierpnia 2000 r. Prezes Rady Ministrów może jednorazowo rozdysponować z rezerwy ogólnej kwotę do 1 mln zł, Minister Finansów do 750 tys. zł. Zarówno Prezes Rady ministrów jak i Minister Finansów mogą dysponować rezerwą tylko na wniosek ministra, którego budżet miałby zostać zwiększony z rezerwy ogólnej. Wszystkie rezerwy celowe, poza rezerwami  na wydatki, których źródłem finansowania są środki pochodzące z zagranicy, muszą być rozdysponowane przed dniem 1 listopada.

Wykorzystanie rezerw odbywa się poprzez przeniesienie planu wydatków z rezerw do odpowiedniej podziałki planu wydatków. Jeśli chodzi o ewidencję to nie pojawią się wydatki finansowe z pozycji opisanych jako rezerwy. Kwoty owych rezerw będą maleć przy jednoczesnym wzroście planowanych wydatków tych dysponentów którzy będą korzystać ze środków zgromadzonych na rezerwy.

Na decyzję o wykorzystaniu rezerwy składają się dwa odrębne akty:
- Rada Ministrów (lub Minister Finansów) podejmuje decyzję o wykorzystaniu rezerwy. Powoduje to zmianę w planie wydatków, ale nie wywołuje bezpośredniego uruchomienia środków finansowych
- Właściwy dysponent środków budżetowych podejmuje decyzję o dokonaniu wydatku – obciążając wydatkiem już nie rezerwy budżetowe, lecz własny plan wydatków, skorygowany przez przeniesienie środków z rezerw.

Przyznane dotacje celowe jednostkom samorządu terytorialnego na wykonanie określonych zadań, podlegają zwrotowi do budżetu państwa, w tej części w jakiej zadanie nie zostało wykonane. Jeśli dotacje zostały wykorzystane niezgodnie z ich przeznaczeniem wówczas podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami, przy jednoczesnym pozbyciu się praw danej jednostki terytorialnej do ubiegania się o nowe dotacje przez najbliższe trzy lata.

Podobną do rezerw rolę może niekiedy odgrywać nadwyżka budżetowa, rozumiana jako dodatnia różnica między dochodami i wydatkami. Nadwyżka ta może być przewidziana w ustawie budżetowej lub też ujawnić się w trakcie wykonywania budżetu. Jeżeli jednak państwo wykorzystuje nadwyżkę budżetową jako instrument wpływający na równowagę rynkową, uwzględniając ją w ustawie budżetowej, ma ona inne znaczenie niż rezerwy budżetowe. W tym przypadku zaplanowana nadwyżka dochodów nad wydatkami budżetowymi jest zamierzoną 'oszczędnością', która służy zabiegom deflacyjnym w warunkach występującej inflacji.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Finanse publiczne » Rezerwa budżetowa

Zaloguj się, aby zagłosować