Ryzyko stopy procentowej w bankowości

Ryzyko stopy procentowej to ogólnie mówiąc wrażliwość zaksięgowanych dochodów banku na przyszłe zmiany stopy procentowej.

W odróżnieniu od większości krajów zachodnich, w Polsce tzw. ryzyko niedopasowania stopy procentowej jest niezbyt niskie – bankom udaje się prawie całe to ryzyko przerzucić na klientów. Sytuacja ta jednak będzie się zmieniać wraz z wprowadzeniem nowych instrumentów finansowych o stałym oprocentowaniu (np.: certyfikatów depozytowych) na polski rynek finansowy. Ryzyko to wynika z możliwości spadku stopy oprocentowania depozytów lub wzrostu oprocentowania kredytów (albo innych pozycji aktywów) w sytuacji, kiedy bank zaangażuje się w operacje o stałej stopie procentowej.

↪ Zobacz: Miary ryzyka akcji (Strony A4: 16) 📚 ↩

Po stronie pasywów ryzyko wystąpi np. w sytuacji, kiedy bank emituje dużą liczbę bonów bankowych lub certyfikatów depozytowych o gwarantowanej, stałej stopie procentowej, a następnie na rynku finansowym stopa procentowa ulegnie obniżeniu. Dla banku oznacza to stratę; mógłby on przecież w nowej sytuacji pozyskać pieniądze taniej. Taką samą stratę można ponieść, jeśli się przyjmie depozyty i zagwarantuje deponentom oprocentowanie, a stopa  procentowa spadnie. Nasze banki z nielicznymi wyjątkami tego jednak nie robią – zastrzegają sobie w regulaminach rachunków terminowych prawo do obniżenia oprocentowania w razie konieczności i z prawa tego korzystają.

↪ Zobacz: Ryzyko bankowe (Strony A4: 7) ↩

Ryzyko niedopasowania stopy procentowej występuje także wtedy, gdy bank udzieli kredyty na określony procent, a następnie rynkowa stopa procentowa wzrośnie. Oznacza to spadek marży kredytowej banku, a być może nawet straty netto na kredytach już udzielonych. Ponieważ w Polsce przez ostatnie lata stopa procentowa nigdy nie rosła, niebezpieczeństwo takie nie ujawniło się dotychczas (może to jednak nastąpić w przyszłości).

Przy realnej stopie oprocentowania i w warunkach wysokiej inflacji ustalenie sztywnych stawek oprocentowania jest mocno ryzykowne dla banku i dla klienta, a wielkość ryzyka zależy od wysokości i kierunku zmian inflacji. W sytuacji takiej zasadą jest zawieranie umów według stawki zmiennej i korygowanie wysokości stopy procentowej od kredytów i lokat. Korygowanie powinno być parametryczne, odniesione w umowie do parametru niezależnego od banku. Parametr ten powinien się zmieniać w zależności od poziomu inflacji, a nie według uznania banku.

↪ Zobacz: Zarządzanie ryzykiem kredytowym banku komercyjnego - praca magisterska (Strony A4: 98) 📝 ↩

Rolę miernika poziomu inflacji w okresie stosowania zasady realnej stopy procentowej spełnia w Polsce ustalona przez Prezesa NBP stopa podstawowa banku centralnego. Zmiana tej stopy powoduje zmianę oprocentowania kredytu refinansowanego dla banku i jednocześnie zmianę jego własnych stawek oprocentowania, ale również może powodować straty, które wynikają z trzech zasadniczych przyczyn.

Pierwsze to niedostosowanie terminowe odpowiadających sobie pozycji aktywnych i pasywnych. Dotyczy to sytuacji, kiedy udzielane kredyty są finansowane za pomocą środków, których termin wymagalności nie odpowiada okresowi zwrotu kredytu. W sytuacji gdy kredyt długoterminowy o stałym oprocentowaniu został udzielony ze środków ulokowanych w banku na krótki termin wtedy może się okazać, że w przypadku wzrostu rynkowej stopy procentowej – jego dalsze refinansowanie wymagać będzie ponoszenia wyższych kosztów pozyskania kapitału, np.: płacenia klientom wyższych odsetek od ulokowanych przez nich wkładów.

↪ Zobacz: Ściąga z bankowości (Strony A4: 3) ↩

Prowadzi to do bezpośredniego ograniczenia marży procentowej, rozumianej jako różnica między oprocentowaniem kredytów i depozytów. Również odwrotna sytuacja, polegająca na inwestowaniu długoterminowych lokat w kredyty lub inne przedsięwzięcia krótkoterminowe może pociągnąć za sobą podobne niekorzystne następstwa dla sytuacji dochodowej banku. Przy stałym oprocentowaniu długoterminowych wkładów spadek stopy procentowej pociąga za sobą redukcję dochodów z operacji czynnych banku.

Po drugie, ryzyko strat na zmianach stopy oprocentowania powstaje także w sytuacji, gdy występuje co prawda dostosowanie terminowe odpowiednich pozycji aktywnych i pasywnych, ale ich oprocentowania zostały ustalone w odmiennych warunkach. Ma to miejsce wtedy, gdy przynajmniej część operacji bankowych przeprowadzana jest przy zmiennym oprocentowaniu, zorientowanym na wahania rynkowej stopy procentowej. Ale bank może tracić dochody również w sytuacji, gdy zarówno przy operacjach aktywnych jak i pasywnych stosuje się zmienne oprocentowanie. Zazwyczaj bowiem operacje te reagują z różną elastycznością na zmiany zewnętrznych parametrów rynku pieniężnego i kapitałowego.

↪ Zobacz: Controlling bankowy (Strony A4: 11) ↩

Trzecia możliwość strat na zmianach stopy procentowej powstaje w wyniku zagrożenia przedwczesnym wypowiedzeniem umowy z bankiem przez klientów. W przypadku operacji aktywnych ryzyko nieprzewidzianego spadku dochodów rośnie wraz ze spadkiem rynkowej stopy procentowej. Wtedy bowiem część dłużników może zdecydować się na przedterminową spłatę kredytu, korzystając z możliwości tańszego refinansowania się u innych dostawców kapitału. Uwolnione w ten sposób kapitały bank będzie mógł jeszcze raz zainwestować w inne przedsięwzięcia.

Najlepszym zabezpieczeniem przed ryzykiem niedopasowania stopy procentowej jest zrównanie wielkości pozycji pasywów i aktywów o stałej stopie procentowej. Wtedy przy zmianie stopy procentowej w jakąkolwiek stronę bank ponosi straty na oprocentowaniu jednych operacji, ale automatycznie tyle samo zyskuje na innych.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Bankowość » Ryzyko stopy procentowej w bankowości

Zaloguj się, aby zagłosować