Skutki bezrobocia

Analiza następstw bezrobocia pozwala wyróżnić ekonomiczne, psychospołeczne i polityczne skutki tego zjawiska. Jakkolwiek ogólna ocena tych skutków jest jednoznacznie negatywna, bezrobocie oznacza, bowiem, zawsze marnotrawstwo ograniczonego zasobu gospodarczego, jakim są zasoby pracy. Ich szczegółowa analiza prowadzi do wniosku, ze ocena skutków bezrobocia zależy przede wszystkim od długości okresu pozostawania bez pracy. Z tego względu należy odróżnić pozytywne skutki bezrobocia frykcyjnego, które z natury maja charakter krótkotrwały, od negatywnych skutków bezrobocia długookresowego, które jednak w nim przeważają.

Bezrobocie frykcyjne nie wynika z masowego i trwałego braku wolnych miejsc pracy, lecz jest rezultatem swobody wyboru rodzaju pracy i związanej z tym zmiany zakładu pracy. Źródłem tego bezrobocia mogą być również potrzeby restrukturyzacji gospodarki, regulowane i zaspokajane w stosunkowo krótkim czasie przez mechanizm rynku pracy. Bezrobocie frykcyjne jest, zatem, cecha każdej normalnie rozwijającej się gospodarki. Utrzymuje się ono obecnie na poziomie 5-7% zasobów pracy, co nie narusza równowagi na rynku pracy, a zatem odpowiada stanowi pełnego, ale nie nadmiernego zatrudnienia. Stan taki należy uznać za optymalny, zarówno ze względów ekonomicznych, jak i psychospołecznych.

Do pozytywnych skutków ekonomicznych takiego bezrobocia należy zaliczyć przede wszystkim:
- Pewna nadwyżka wolnej siły roboczej warunkuje procesy inwestycji i restrukturyzacji gospodarki, które wymagaj realokacji zasobów pracy pod względem kwalifikacyjno – zawodowym i przestrzennym zarówno w skali przedsiębiorstw, jak i całych branż oraz gałęzi gospodarki;
- Zwolnienie nadmiernej ilości pracowników w stosunku do potrzeb danego miejsca pracy racjonalizuje strukturę zatrudnienia i umożliwia prowadzenie prawidłowej polityki kadrowej, co sprzyja wzrostowi wydajności i efektywności pracy.

Z kolei pozytywne psychospołeczne skutki bezrobocia frykcyjnego polegają na tym, ze:
- Wyzwala ono konkurencje miedzy poszukującymi pracy, zwłaszcza, gdy chodzi o atrakcyjne i dobrze płatne miejsca pracy, pobudzając ich do większej dbałości o wybór zawodu i podnoszenie kwalifikacji.;
- Redukuje patologiczne formy fluktuacji zatrudnionych i osłabia niezdrowa konkurencje placowa zakładów pracy, które starają się pozyskać pracowników oferując im nieproporcjonalnie wysokie zarobki;
- Podnosi poszanowanie i dyscyplinę pracy, wzmacniając etos pracy i kształtowanie się prawidłowych postaw wobec pracy.

W przeciwieństwie do frykcyjnego, bezrobocie długookresowe, które w przeważającym stopniu wywołuje skutki negatywne, trzeba uznać za zjawisko patologiczne, świadczące o ułomności całego systemu gospodarczego. Pozbawia ono człowieka możliwości zaspokojenia jednej z głównych jego potrzeb, to znaczy potrzeby pracy, uniemożliwiając realizacje podstawowych funkcji zatrudnienia i stając się źródłem szeregu strat ekonomicznych i psychospołecznych.

Rozpatrując negatywne ekonomiczne skutki bezrobocia długookresowego należy zaliczyć do nich w szczególności:
- Niewykorzystanie potencjału pracy jako czynnika wzrostu gospodarczego; stratę te wyraża tak zwana luka PNB, czyli różnica miedzy potencjalnym poziomem produktu narodowego brutto, jaki można by osiągnąć w warunkach pełnego zatrudnienia, a poziomem rzeczywistym tego produktu;
- Obniżenie materialnego poziomu życia, a niekiedy nawet zagrożenie egzystencji jednostek i rodzin;
- Wzrost wydatków budżetowych w związku z przeznaczeniem ich części na zasiłki dla bezrobotnych i świadczenia socjalne oraz na przeciwdziałanie bezrobociu;
- Emigracje wysoko wykształconych kadr, zwłaszcza ludzi młodych, którzy nie mogli znaleźć pracy w kraju.
Obok strat ekonomicznych, bezrobocie długookresowe pociąga za sobą również wiele negatywnych skutków psychospołecznych:
- Frustracje poszczególnych jednostek i całych grup ludzi, spowodowana niemożnością włączenia się ludzi w nurt społecznego procesu pracy i związanym z tym poczuciem niepotrzebności; utrzymująca się frustracja wpływa ujemnie na stan zdrowia fizycznego, a zwłaszcza na kondycje psychiczna dotkniętych jednostek, czego przejawem jest skrócenie długości życia, wzrost liczby samobójstw i tym podobne.
- Patologie społeczna przejawiająca się w postaci alkoholizmu, narkomanii i różnych form przestępczości. Szczególnie groźne są przejawy tej patologii wśród młodzieży dotkniętej bezrobociem chronicznym, gdyż niemożność uzyskania normalnej pracy skłania młodych ludzi do poszukiwania do nielegalnych, często przestępczych źródeł łatwych dochodów, a ostatecznie prowadzi do całkowitego wyobcowania się tej grupy społecznej, stanowiąc poważne zagrożenie dla przyszłości kraju.

Równie ważne, a za razem bardziej niebezpieczne niż ekonomiczne, społeczne, czy psychologiczne są moralne skutki tego stanu rzeczy. Najczęstsza reakcja jest poczucie braku wartości, z którym łączy się zwykle świadomość, ze oto z dnia na dzień. przestało się odgrywać jakakolwiek produktywna role w społeczeństwie.

Wewnętrzny dramat bezrobotnych to permanentna konfrontacja z obojętnym społeczeństwem, które każdego dnia mówi im, ze są niepotrzebni. Frustracje pogłębia poczucie winy wobec najbliższych i pewien rodzaj wstydu, ze nie okazali się dość fachowi i utalentowani, aby ówczesny świat ich zaakceptował. Bezrobotny, który wypada z gry w procesie przeobrażeń strukturalnych obejmujących cala gospodarkę społeczna i jego własne przedsiębiorstwo, nieuchronnie postrzega siebie jako żywy anachronizm, przeżytek nie z tej epoki. Jego stosunek do kształtującego się w Polsce rynku może mieć wszelkie cechy zawiedzionej miłości, która zamienia się w nienawiść, kiedy odkrywa się nieprzekraczalna przepaść miedzy sobą a przedmiotem Marzen. Wielu ludzi odczuwa wówczas brak zainteresowania swoja osoba, ma poczucie odrzucenia przez społeczeństwo, dyskryminacji. Prowadzi to do kształtowania się postaw zamknięcia w sobie, nieuzasadnionego wstydu, wrogości i gniewu. Ci, którzy przez dłuższy okres nie mieli żadnej pracy, staja się niezdolni do tego, by ponownie ja podjąć, zatrącają nie tylko nadzieje, alei dotychczasowe aspiracje. Wielu z nich staje się odbiorcami haseł ideologii konfliktu społecznego.

Przedłużające się bezrobocie jest, zatem, źródłem niepewności, frustracji, braku odpowiedzialności i zaufania do społeczeństwa oraz siebie samego. W ten sposób zaprzepaszczone zostają możliwości osobistego rozwoju jednostek, ale i całych społeczeństw. Ginie entuzjazm, umiłowanie dobra, upowszechniają się symptomy społecznej frustracji – kryzysy rodzinne, alkoholizm, przestępczość i narkomania. Bezrobocie godzi przede wszystkim w godność człowieka, gdyż jest niejako widzialnym, społecznie potwierdzonym znakiem jego malej wartości, niewystarczalności, zależności od anonimowych mechanizmów społeczno – gospodarczych, wyrazem jego społecznej degradacji. Jeżeli towarzyszy mu bieda, wtedy to poczucie upokorzenia i krzywdy społecznej staje się jeszcze bardziej dotkliwe.

Zasiłki dla bezrobotnych nie rozwiązują tego problemu, bo nie równają ich pod względem zaopatrzenia z pracującymi, powiększają natomiast poczucie upokorzenia i zależności; ratując życie nie chronią godności osobowej człowieka. Utrata pracy lub niemożność jej znalezienia, pomimo starannego przygotowania zawodowego, jest przyczyna głębokiej frustracji, poczucia zawodu życiowego, rodzi uprzedzenia i niechęci do istniejącego ładu społecznego oraz nienawiści klasowe. Szczególnie dotkliwe są skutki bezrobocia dla życia rodzinnego; powoduje ono napięcia, niszczy wszelkie perspektywy w życiu rodzinnym, staje się przyczyna destabilizacji rodziny, pozbawia ojca autorytetu, degraduje społecznie cala rodzinę, rodzi alkoholizm i inne patologie, z wszelkimi ich zgubnymi skutkami. Bezrobocie kreuje postawy społeczne, sprzyja przestępczości, narkomanii i prostytucji.

Bezrobotni często popadają w skrajności, od nihilistycznej mentalności blokersów i dziedzicznego bezrobocia wyrażającego się w pasywnym pasożytnictwie, po postawy buntownicze i anarchistyczne. Osoby takie dają chętniej posłuch wszelkim ideom wywrotnym i dają się łatwo porwać do różnego rodzaju manifestacji, ekscesów i wystąpień przeciw porządkowi społecznemu. Nie zawsze przy tym pytają o programy przemian i nie zawsze je rozumieją. Chodzi im przede wszystkim o zmianę istniejącego stanu rzeczy; na skutek tego dają często posłuch także ideom radykalnym i roszczeniowym.

Bezrobocie jest wiec jedna z najcięższych klęsk społecznych współczesnego świata i stwarza duże niebezpieczeństwa, które nie łatwo przewidzieć . Wszystkie ujemne następstwa długookresowego bezrobocia rodzą również konsekwencje polityczne. Normalnym ich przejawem w państwach demokratycznych jest stosunek ludności do istniejących partii politycznych i prezentowanych przez nie programów. Spektakularnym wyrazem nastrojów ludności są zaś wyniki wyborów do władz krajowych czy samorządowych.

W skrajnych przypadkach utrzymujące się masowe bezrobocie może być przyczyna różnego rodzaju niepokojów społecznych, jak strajki prowadzone na wielka skale, demonstracje, rozruchy. Niepokoje te, stanowiące zagrożenie dla stabilizacji politycznej kraju, są szczególnie niepożądane w okresie transformacji systemu gospodarczego, gdyż mogą zahamować, a nawet odwrócić proces dokonujących się przemian ustrojowych.

Podsumowując przedstawiona systematykę pozytywnych i negatywnych skutków bezrobocia, należy podkreślić, ze ma ona do pewnego stopnia charakter umowny, ponieważ w praktyce skutki te nakładają się na siebie, tworząc trudne do rozdzielenia układy. Na przykład, uwypuklając pozytywne skutki bezrobocia frykcyjnego, które w tym przypadku wyraźnie przeważają, trzeba pamiętać, iż swoista ich psychologiczna cena jest często niepewność uzyskania pożądanej pracy lub obawa przed jej utrata. Jakkolwiek związany z tym stres ma w wielu przypadkach znaczna sile motywacyjna, która pobudza do aktywności, to u jednostek psychicznie słabszych dłużej utrzymujący się niepokój może stanowić również przyczynę zaburzeń zdrowia psychicznego.

Oczywiście ze szczególna siła te i inne zagrożenia występują w sytuacji bezrobocia długookresowego, wobec czego temu typowi bezrobocia przypisuje się przewagę skutków negatywnych nad pozytywnymi.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Makroekonomia » Skutki bezrobocia

Zaloguj się, aby zagłosować