 |
|||||||||||||||
|
Mapa tagów model Portera | podstawy ekonometrii | krańcowa stopa substytucji | slogany reklamowe | bankowość | zarządzanie jakością | zadania z rozwiązaniami z inwestycji | strategia push | |
Wyjście Polski z kryzysu po 1980 rokuReformy w Polsce, 3S, PZPR, Solidarność i Okrągły StółReformy zapowiedziane przez rząd w 1980 r. miały na celu wdrożenie zasady samodzielności, samorządności i samofinansowania przedsiębiorstw (tzw. 3 S). Uchwalone wtedy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi miały umożliwić przedsiębiorstwom niższe ceny artykułów żywnościowych. W tych warunkach wicepremier L. Balcerowicz przystąpił do pracy nad działalnością na podstawie własnych planów, zgodnych z celami planu centralnego i ograniczyć interwencję władz nadrzędnych. Jednak z drugiej strony w praktyce stosowane tzw. programy operacyjne i zamówienia rządowe powodowały wzrost roli planu centralnego i znaczną ingerencję w kształtowaniu cen i płac. [ Kliknij i zobacz ekskluzywne, czeskie lampy od Elite Bohemia ozdobione prawdziwymi kryształami Preciosa. Aktualne PROMOCJE w sklepie online, prosto od dystrybutora: www.ares-eksport.pl ] Ugruntowany został system dotacji i reglamentacji zaopatrzenia. Ustały próby reformowania takich dziedzin jak przemysł wydobywczy, budownictwo. W drugiej połowie lat '80 wyraźnie pogorszyły się wskaźniki ekonomiczne i nasiliła się inflacja. W tej sytuacji w 1986 r. władze zapowiedziały zapoczątkowanie drugiego etapu reformy gospodarczej. Jej wdrożenie uzależniono od wyników referendum przeprowadzonego pod koniec 1987 r. Pytano o zgodę na dalsze obniżenie stopy życiowej, niezbędne jako okres przejściowy na drodze do późniejszej poprawy warunków życia. Mimo, że rezultaty nie były zachęcające przystąpiono do generalnej podwyżki cen (w ten sposób rozpoczęto 2-gi etap reform). Zobacz: Kryzys Argentyński - referat (Strony A4: 18) 📚 Uchwalone reformy wprowadzały swobody przy zakładaniu nowych przedsiębiorstw oraz dla sektora prywatnego, w tym kapitału zagranicznego. W 1988 r. utworzono Centralny Urząd Planowania (organ konsultacyjny dla rządu). Nie zahamowało to jednak tendencji pogarszających się warunków życia ludności. Już w maju i sierpniu 1988 r. rozpoczęły się strajki na szeroką skalę. Ponownie zalegalizowano Solidarność, zepchniętą do podziemia w 1981 r., która stała się teraz główną siłą polityczną obok PZPR. Ponowne, lokalne już strajki, w 1989 r. przyczyniły się m. in. do rozpoczęcia rozmów między przedstawicielami władz a liderami opozycji, co zaowocowało obradami tzw. Okrągłego stołu (6 lutego - 5 kwietnia 1989 r.). Zobacz: Wielki kryzys gospodarczy w Polsce w latach 1929 - 1935 (Strony A4: 11) 📚 Rezultatem tego było przyjęcie programu zasadniczych przemian systemowych, zakładającego rozwój stosunków rynkowych, walkę z monopolami, możliwość prywatyzacji, odstąpienie od planów centralnych, wprowadzenie wymienialności złotego (rozwój kantorów). W wyborach w czerwcu 1989 r. wygrała Solidarność. Na czele koalicyjnego rządu (Solidarność, ZSL, SD) stanął Tadeusz Mazowiecki. Rok 1989 zaznaczył się zwiększeniem roli rynku w gospodarce (rozwój handlu prywatnego), osłabieniem systemu nakazowo-rozdzielczego, ale i gwałtownym wzrostem inflacji przeradzającej się w hiperinflację, na skutek uwolnienia programem stabilizacji i zasadniczych przekształceń strukturalnych, prowadzących do gospodarki rynkowej. Wydarzenia rozgrywające się w Europie Środkowo- Wschodniej w ostatnim kwartale 1989 r. nazwano - w analogii do Wiosny Ludów 1848 r.- Jesienią Narodów. Zobacz: Zarządzanie kryzysem w organizacji - prezentacje (Strony A4: 32) 📚 Plan BalcerowiczaW obliczu przejścia od gospodarki centralnie zarządzanej do gospodarki rynkowej, potrzebny był bardzo pilnie szereg reform gospodarczo - prawnych. Plan reform został przygotowany przez wicepremiera i ministra finansów owego czasu, prof. Leszka Balcerowicza wraz z grupą ekspertów, do której należeli m.in. Jeffrey Sachs, prof. Stanisław Gomułka, dr Stefan Kawalec i dr Wojciech Misiąg. Sytuacja w Polsce była beznadziejna i groziła całkowitą zapaścią gospodarczą. Inflacja wynosiła 639,6%, a zadłużenie zagraniczne 42,3 mld dolarów (64.8% PKB wg GUS). Plan ten, potocznie nazywany planem Balcerowicza, opracowany został zaledwie w 111 dni. Prace przebiegały w bardzo szybkim tempie. We wrześniu 1989 r. stworzono zarys reform, który został przedstawiony do publicznej wiadomości w październiku, 17 grudnia na nadzwyczajnym posiedzeniu Sejmu 10 ustaw tworzących plan Balcerowicza zostało przyjętych, a 31 grudnia 1989 roku prezydent Jaruzelski podpisał je. Realizacje tego projektu rozpoczęto 1 stycznia 1990 roku. Pomimo początkowych olbrzymich kłopotów związanych ze zmianą ustroju gospodarczego (recesja gospodarcza, bezrobocie, problemy z budżetem państwa i duży przyrost wydatków na świadczenia społeczne) udało się w latach 1990-1998 doprowadzić do znacznej poprawy jakości polskich wyrobów, uzyskać dobre wyniki w handlu zagranicznym, obniżyć inflację, usprawnić system bankowy, osiągnąć i utrzymać bardzo duży wzrost gospodarczy oraz rozpocząć zmianę systemu podatkowego. W ciągu dwóch lat powstało około 600 tys. przedsiębiorstw prywatnych, co oznaczało 1,5 mln nowych miejsc pracy. Wynegocjowano korzystne warunki kredytowe w europejskich i światowych instytucjach finansowych. Zobacz: Kryzysy walutowe na świecie - referat (Strony A4: 49) 📚 📝 Tzw. drugi plan Balcerowicza (ogłoszony w 1998 w czasie pełnienia przez niego funkcji wicepremiera w rządzie J. Buzka) zakłada: podwojenie dochodu Polaków w ciągu 10 lat, obniżenie inflacji do 5% i obniżenie bezrobocia o 30% do roku 2000, przy tworzeniu jednocześnie gospodarki przychylnej dla środowiska naturalnego. Poza tym zmiany miały objąć szkolnictwo, opiekę zdrowotną, wymiar sprawiedliwości, obronę narodową itd. Świat po załamaniu systemu komunistycznegoW polityce zagranicznej istotną rolę odgrywały mechanizmy ekonomiczne (świadczenia finansowane na rzecz międzynarodowych organizacji finansowych i poszczególnych państw, ułatwienia w dostępie do rynku amerykańskiego). Pozycję świata zachodniego wzmacniało zbliżenie Europy Środkowo-Wschodniej do struktur zachodnioeuropejskich. Natomiast Rosja borykała się z problemami wewnętrznymi. Jej słabością były niewielkie możliwości udziału w międzynarodowej współpracy gospodarczej. Powodzenie transformacji ustrojowej w dużej mierze było uzależnione od zagranicznej pomocy gospodarczej, zwłaszcza finansowej. W latach '90 duży wpływ na gospodarkę całego globu wywierała Japonia - lider rejonu Pacyfiku i Dalekiego Wschodu. Japończycy wygrali rywalizację ze Stanami Zjednoczonymi zdobywając rynki wielu państw na tym obszarze. Stany Zjednoczone były zwolennikiem otwierania gospodarki i znoszenia barier handlowych, Japonia zaś przeciwnie - dzięki polityce protekcjonistycznej oraz wysokiej konkurencyjności swoich towarów opanowywała coraz bardziej rynki: amerykański, zachodnioeuropejski i krajów słabo rozwiniętych. Bardzo trudne warunki startu miała Polska, ponieważ cechowała ją głęboka nierównowaga makroekonomiczna (prawie hiperinflacja i brak na rynku niemal wszystkiego) oraz szczególnie mocna pozycja związków zawodowych, które mogły wywoływać silną presję na rzecz podwyżek płac i hamować pewne elementy przemian gospodarczych. Wskaźniki makroekonomiczneNa początku lat 90. koniunktura gospodarcza w poszczególnych krajach była zróżnicowana. Większość krajów Zachodu przeżywała kolejną krótką recesję. Dotknęła ona zwłaszcza gospodarkę Stanów Zjednoczonych, Kanady i Wielkiej Brytanii. Gospodarka Amerykańska borykała się z ogromnym wewnętrznym zadłużeniem (ponad 3 bln $), utraciła także konkurencyjność w wielu dziedzinach. W Japonii tempo wzrostu produkcji spadło do 2 % rocznie, obniżyły się zyski firm, doszło też do fali bankructw. W Europie Zachodniej panowała stagnacja. W najtrudniejszej sytuacji znalazła się gospodarka niemiecka. W pierwszych latach po zjednoczeniu Niemcy pogrążyły się w recesji, nie przewidziano bowiem, że aż tak ogromne środki będzie absorbowała gospodarka wschodnioniemiecka. Tempo wzrostu PKB spadło w tym kraju w 1993 r. o 0.3% w stosunku do roku poprzedniego; w następnych latach odnotowano powolny wzrost. Zobacz: Historia gospodarcza - zagadnienia (Strony A4: 45) Poszczególne kraje postkomunistyczne odnotowały po przemianach politycznych lat 1989-1991 pogorszenie sytuacji gospodarczej. We wszystkich nastąpił przede wszystkim spadek PKB, co spowodowało zmniejszenie znaczenia Europy Środkowo- Wschodniej w gospodarce światowej. W latach 1990-1992 PKB w całym świecie wzrósł o 3% (w porównaniu z 1989 r.), w krajach rozwiniętych o 5%, w Europie Środkowo- Wschodniej zaś spadł o 1/3. Najgorszy dla Polski był 1991 r., dla pozostałych - lata 1991-1992. Czynnikiem destabilizującym gospodarki państw postkomunistycznych była inflacja. Wskaźnik jej w 1991 r. oszacowano od 35% rocznie na Węgrzech do 1300% w Rosji i 2500% na Ukrainie (w Polsce - 70%). Kolejna fala kryzysowa nadeszła w latach 1998-1999 (okres stagnacji przedłużył się aż do 2002r.). Pierwsze objawy recesji zaobserwowano już w końcu 1997 r. w krajach Azji Południowo-Wschodniej. Negatywne efekty szybko ujawniły się także w Japonii, w Stanach Zjednoczonych i w Europie Zachodniej, czyli w regionach które w zdecydowanej mierze finansowały ekspansję inwestycyjną krajów azjatyckich. Światowy kryzys rozszerzał się na pozostałe obszary. Jego ujemne skutki najbardziej odczuły państwa Ameryki Łacińskiej, Afryka Południowa, Rosja i byłe kraje związkowe ZSRR, skupione we Wspólnocie Niepodległych Państw. W krajach słabo rozwiniętych kryzys objawiał się spadkiem PKB. Wśród krajów wysoko rozwiniętych problem taki miała tylko Japonia (w 1998 r. jej PKB spadł o 2.8%, ale już w 1999 r. wzrósł o 1.4%). Mniejsze tempo wzrostu PKB w końcu lat '90 obserwowano w Unii Europejskiej. Najlepiej z kryzysem radziła sobie gospodarka amerykańska - przyrost PKB w latach 1997-1999 wyniósł średnio rocznie ponad 4%. Dynamika wzrostu gospodarczego Stanów Zjednoczonych "podtrzymywała" więc tendencje wzrostowe dla świata jako całości. Największy wpływ na kształtowanie się koniunktury gospodarczej miał wzrost produkcji przemysłowej. W ostatniej dekadzie XX w. powiększyła się ona ogółem o blisko 30%; w krajach rozwijających się gospodarczo- o blisko 50%, a w krajach rozwiniętych - o 23%. Przewagę w tej dziedzinie powiększyła Ameryka Północna (wzrost o 40%). Szybko rosła też wytwórczość w Azji (wzrost o 70%, nie licząc Japonii i Izraela). Najsłabszy wzrost był udziałem Europy, a szczególnie krajów Europy Środkowo- Wschodniej w pierwszych Największy wkład w produkcję przemysłową świata miały Stany Zjednoczone, Japonia i Unia Europejska. Przemysł tych państw wytwarzał od 28% do ponad 40% PKB. W Stanach Zjednoczonych najwyższą dynamikę wzrostu odnotowano w produkcji farmaceutyków, rowerów, motocykli, sprzętu kolejowego, tworzyw sztucznych, podstawowych chemikaliów przemysłowych oraz wyrobów ceramicznych, niższą zaś w wytwarzaniu sprzętu telekomunikacyjnego, komputerowego i biurowego, detergentów, kosmetyków, statków, obuwia i odzieży oraz wyrobów metalowych. W Japonii najszybciej rosła produkcja komputerów, sprzętu biurowego, taboru kolejowego, farmaceutyków, konstrukcji stalowych, pojazdów drogowych i statków, najwolniej - napojów bezalkoholowych, wyrobów ceramicznych, żelaza i odzieży. W krajach członkowskich Unii Europejskiej najwyższą stopę wzrostu osiągnęła produkcja farmaceutyków, taboru kolejowego, sprzętu medycznego oraz zdrowej żywności, najniższą - produkcja sprzętu transmisyjnego, wyposażenia łazienek, cementu, tekstyliów, maszyn rolniczych, statków i obrabiarek. Wartość importu w 1990 roku wyniosła 9527 mln USD co stanowiło zaledwie 0.28% światowej wartości importu. W tej dziedzinie dało się zauważyć spadek w stosunku do roku 1989 o 0.31% . Natomiast eksport w 1990 roku osiągnął wartość 14321 mln USD, co stanowiło 0.4% eksportu światowego. W tej dziedzinie również zanotowano spadek w stosunku do roku 1989, gdyż wtedy ta wartość wyniosła 0.6%. Ogólna wartość wymiany międzynarodowej w roku 1990 dała Polsce 34 pozycję w świecie. Był to jedyny rok w latach dziewięćdziesiątych, kiedy Polska zanotowała dodatnie saldo wymiany (4794 mln USD). W miarę upływu czasu udział Polski w wymianie międzynarodowej nieznacznie wzrastał. W omawianym okresie w światowej gospodarce zwiększyła się rola handlu międzynarodowego. W tym czasie światowy import (bez ZSRR i Europy Środkowo-Wschodniej) wzrósł o 72%, natomiast eksport o 71%. Kraje rozwijające się gospodarczo nadrabiały dystans do krajów uprzemysłowionych. Roczna dynamika ich importu w latach '90. wynosiła ponad 9% (krajów rozwiniętych - 6.7%). Jeszcze wyższe było tempo wzrostu ich eksportu - 11% (krajów rozwiniętych - niecałe 6%). Mimo znacznego postępu w handlu zagranicznym krajów rozwijających się nadal dominującą pozycję w światowej wymianie handlu zajmowały kraje wysoko rozwinięte gospodarczo. W końcu lat '90 około 80% obrotów światowego eksportu i około 77% światowego importu przypadało na grupę dwudziestu najbogatszych krajów świata5. Największymi importerami w 1999 r. były: Stany Zjednoczone (18.1% światowego importu), Niemcy (8.4%), Wielka Brytania (5.7%), Japonia (5.5%), Francja (5.2%), a eksporterami: Stany Zjednoczone (12.5%), Niemcy (9.8%), Japonia (7.6%), Francja (5.4%) i Wielka Brytania (4.9%). Stany Zjednoczone zajmowały wprawdzie pierwsze miejsce w handlu światowym, ale ich poważnym problemem był wysoki ujemny bilans w wymianie z zagranicą. Niewątpliwy wpływ na sytuację w handlu międzynarodowym miał kryzys finansowy z 1997 r. w uprzemysłowionych krajach azjatyckich (na rynki te przypadało 30% międzynarodowych obrotów handlowych). W tej sytuacji nawet potężna Japonia boleśnie odczuła spadek popytu u mniejszych azjatyckich sąsiadów. Wśród krajów europejskich najlepsze wyniki w imporcie i eksporcie miała grupa mniejszych krajów, w tym Irlandia i Finlandia, które w konsekwencji przyśpieszonej industrializacji i prowadzenia polityki proeksportowej osiągały imponujące tempo wzrostu obrotów handlowych i znaczną nadwyżkę w bilansie handlowym. Europa Środkowo-Wschodnia, mimo dobrych rezultatów Węgier, Czech i Polki, nadal miała nikły udział w międzynarodowym podziale pracy. Spośród krajów rozwijających się dynamika handlu Mimo dobrej koniunktury gospodarczej w latach '90 w wielu regionach świata nadal utrzymywała się stosunkowo wysoka stopa bezrobocia. Malała ona jedynie w kilku bogatych krajach Europy Zachodniej, tj. w Norwegii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Danii i Szwecji (stopa bezrobocia w tych państwach w 2000 r. mieściła się w przedziale 2-5%), oraz w USA (4%). Najbardziej spektakularny spadek bezrobocia odnotowano w Irlandii, co było bezpośrednim efektem boomu gospodarczego w tym kraju. W ciągu lat '90 stopa bezrobocia spadła o ponad 10 punktów procentowych i wynosiła około 7%. Wyniki polskiej wymiany z zagranicą na tle krajów rozwiniętych, jak również innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, wskazują na stosunkowo niski poziom aktywności eksportowej Polski. Poziom polskiego eksportu w 2003 r. w wymiarze bezwzględnym jest podobny, jak w krajach znacznie mniejszych np. Czechy, Węgry. Jego udział w PKB dopiero w 2002 roku zdołał zbliżyć się do 22%, podczas gdy np. w Czechach wynosi około 55%, a na Węgrzech przekroczył 65%. Wartość eksportu na 1 mieszkańca wynosiła w Polsce w 1995 roku niespełna 600 USD i wzrosła do 1060 USD w roku 2002, podczas gdy przed rokiem wskaźnik ten wynosił: na Słowacji - ponad 2300 USD, na Węgrzech - przekroczył 3000 USD, w Czechach - blisko 3250 USD, a w Słowenii - ponad 6600 USD. Od roku 1995 nastąpił relatywnie dynamiczny wzrost obrotów. W 2002 roku obroty w ujęciu płatniczym (wg danych NBP) osiągnęły poziom 1.6-krotnie wyższy niż w 1995 roku. Wpływy eksportowe wzrosły o 44%, podczas gdy wydatki importowe - o 75%. Obroty towarowe wzrosły blisko 2-krotnie, w tym eksport - o 79%, zaś import - o 90%. Od 1999 roku notuje się znaczącą redukcję deficytu. Było to jednak nie tyle efektem szczególnego ożywienia eksportowego, ile bardzo wyraźnego osłabienia wzrostu importu - wywołanego spowolnieniem wzrostu gospodarczego i popytu wewnętrznego (tempo wzrostu PKB spadło z 4.0% w 2000 r. do 1.0% w 2001 r., a popytu wewnętrznego odpowiednio z +2.8% do -1.7%).
Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Gospodarka » Wyjście Polski z kryzysu po 1980 roku Wyjście Polski z kryzysu po 1980 roku
Ocena: 9.7 / 10
Liczba głosów: 10 głosów Zaloguj się, aby zagłosować |
||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||