Źródła finansowania składników majątku przedsiębiorstwa

Majątkowe wyodrębnienie danej jednostki gospodarczej zwraca uwagę na fakt, w jaki sposób przedsiębiorstwo finansuje swoje aktywa: czy ze środków własnych, czy też obcych. Zgodnie z powyższym źródła finansowania składników majątkowych dzieli się na fundusze (kapitały) własne oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania [fundusze (kapitały) obce].

Poszczególne pozycje pasywów w bilansie (podobnie jak to miało miejsce w przypadku aktywów) ujęte są według określonej zasady, w tym przypadku zasady rosnącego stopnia wymagalności (pilności zwrotu). W pierwszej kolejności podaje się fundusze (kapitały) własne, które stanowią równowartość składników majątkowych wniesionych na stałe do przedsiębiorstwa przez jej właścicieli oraz wygenerowanych przez samo przedsiębiorstwo w toku jego działalności w rezultacie zatrzymania na własne potrzeby części zysku.

Kapitał obcy, czyli zobowiązania i rezerwy na zobowiązania, to równowartość tej części składników majątkowych, jaka została wniesiona czasowo do majątku przedsiębiorstwa przez osoby prawne lub fizyczne. Występuje on w bilansie – jak już to wcześniej zostało nadmienione – w postaci różnego rodzaju zobowiązań.

W pierwszej grupie pasywów, stanowiących kapitały własne, wyszczególnić można: kapitał podstawowy, należne wpłaty na kapitał podstawowy, kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny środków trwałych, inne kapitały, zysk (strata) z lat ubiegłych, zysk (strata) netto za rok obrotowy, odpisy z zysku w ciągu roku (wielkość ujemna).

Kapitał (fundusz) podstawowy przybiera różne nazwy w zależności od formy własności oraz formy prawnej danej jednostki gospodarczej. Przykładowo w spółdzielniach nazywany jest funduszem udziałowym, w spółkach akcyjnych – kapitałem akcyjnym, w spółkach z o.o. – kapitałem udziałowym, w spółkach jawnych, komandytowych i cywilnych – kapitałem wspólników, zaś w przedsiębiorstwach państwowych – funduszem założycielskim.

Fundusz udziałowy w spółdzielniach powstaje z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Ulega on zmniejszeniu na skutek zwracania udziałów członkom występującym ze spółdzielni oraz spisywania strat bilansowych w ciężar tego funduszu. Obciążenie funduszu udziałowego stratą bilansową może być skorygowane w przyszłych latach poprzez odpisanie na jego dobro części uzyskanego obrotu ogólnego.

Należne wpłaty na kapitał podstawowy – pozycja ta koryguje kapitał podstawowy do realnej wysokości (wielkość ujemna).
Kapitał (fundusz) zapasowy obejmujący pozycje stanowiące o jego pochodzeniu, tj.:
- ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej
- tworzony ustawowo
- tworzony zgodnie ze statutem lub umową
- z dopłat wspólników
- z innych źródeł

W spółdzielniach przybiera on nazwę funduszu zasobowego, natomiast w przedsiębiorstwie państwowym – funduszu przedsiębiorstwa.

Fundusz zasobowy jest drugim funduszem zasadniczym, który spółdzielnie mają obowiązek tworzyć w myśl ustawy Prawo spółdzielcze. Fundusz ten tworzy się z odpisów od dochodu ogólnego, z wpłat przez członków wpisowego, udziałów nie podjętych w terminie przez członków, którzy wystąpili ze spółdzielni oraz z części nadwyżki bilansowej (zysku do podziału) lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach.

Po kapitale własnym w bilansie wyszczególnione są zobowiązania i rezerwy na zobowiązania, w tym: rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe, zobowiązania krótkoterminowe, rozliczenia międzyokresowe.

Rezerwy na zobowiązania, mające na względzie odpisy tworzone w związku z podatkiem dochodowym od osób prawnych lub osób fizycznych, z należnościami od dłużników, ze stratami związanymi z realizacją przedsięwzięć gospodarczych, itp. Celem tworzenia rezerw jest posiadanie środków na pokrycie strat związanych z ryzykiem towarzyszącym prowadzeniu działalności gospodarczej.

Zobowiązania długoterminowe obejmują zobowiązania wobec jednostek powiązanych i pozostałych jednostek, w tym:
- kredyty i pożyczki
- zobowiązania z tytułu dłużnych papierów wartościowych
- inne zobowiązania finansowe
- pozostałe

Zobowiązania takie charakteryzują się tym, że okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok. W związku z powyższym zobowiązania długoterminowe uznaje się również jako stabilne źródło finansowania. Łącznie z kapitałem własnym stanowią tzw. kapitał stały przedsiębiorstwa, który powinien zapewnić pokrycie przynajmniej wykazujących najniższą płynność składników aktywów, jakimi są elementy majątku trwałego.

Zobowiązania krótkoterminowe, tzn. takie, których okres spłaty na dzień bilansowy jest krótszy niż jeden rok. W tym miejscu wykazywane są zobowiązania wobec jednostek powiązanych i zobowiązania krótkoterminowe wobec pozostałych jednostek, w tym:
- kredyty i pożyczki
- zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych
- inne zobowiązania finansowe
- zobowiązania z tytułu dostaw i usług
- zaliczki otrzymane na poczet dostaw
- zobowiązania wekslowe
- zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń
- zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
- inne

W grupie zobowiązań sklasyfikowano również fundusze specjalne (celowe). Stanowią one równowartość środków, które mogą być wykorzystane tylko na cele ustalone w przepisach, statucie bądź umowie, określających sposób wykorzystania tych funduszów. Celem tworzenia funduszy specjalnych jest wyłączenie z ogólnej masy kapitałów (funduszy) przedsiębiorstwa tej ich części, która ma służyć realizacji określonego zadania.  W spółdzielniach do funduszy specjalnych zalicza się fundusz socjalno-kulturalny oraz inne fundusze przewidziane w statucie spółdzielni.

Fundusz socjalno-kulturalny tworzy się z corocznych odpisów od dochodu ogólnego, dotacji na cele socjalne i kulturalne, dochodów z imprez, odsetek od przechowywanych w banku środków na cele socjalno-kulturalne. Przeznaczony jest on na zaspokojenie potrzeb socjalnych, kulturalnych i szkoleniowych spółdzielni.
Rozliczenia międzyokresowe powstają w wyniku zaliczenia do kosztów roku obrotowego składników kosztów, które dotyczą tego okresu, a nie zostały faktycznie poniesione do dnia zamykającego dany okres sprawozdawczy.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Rachunkowość finansowa » Źródła finansowania składników majątku przedsiębiorstwa

Zaloguj się, aby zagłosować