Stan gospodarki komunalnej w Polsce po 1997 roku

Gospodarka komunalna od 1990 roku stała się w zasadzie domeną polskich gmin, które są zobowiązane w ramach zadań własnych do organizacji i świadczenia usług społeczeństwom lokalnym. Kwestię organizacji i zarządzania gospodarką komunalną uregulowała ustawa o gospodarce komunalnej.

Ustawa o gospodarce komunalnej określiła, że celem gospodarki komunalnej jest realizacja zadań publicznych w zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Dodatkowo przepis ten odsyła wprost do ustawy o samorządzie gminnym, gdzie określone są zadania własne gmin. Zestaw zadań przypisany gminom ustawowo obejmuje sprawy skatalogowane rodzajowo w 20 punktach.

Uogólniając można przyjąć, że obejmują one sprawy w czterech kategoriach:
1. infrastruktura techniczna (drogi, komunikacja lokalna, wodociągi i kanalizacja, oczyszczanie, energia cieplna itp.);
2. infrastruktura społeczna (szkoły, ochrona zdrowia, opieka społeczna itp.);
3. porządek i bezpieczeństwo publiczne (ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne itp.);
4. ład przestrzenny i ekologiczny (gospodarka terenami, ochrona środowiska itp.);

Dzięki temu zaakcentowano fakt, że gospodarowanie mieniem komunalnym ma służyć realizacji zadań własnych gminy wobec jej mieszkańców. W ustawie podjęto również próbę zdefiniowania zadań o charakterze użyteczności publicznej. Są to zadania, których cel stanowi bieżące i nieprzerwane zaspokojenie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenie usług powszechnie dostępnych. Gminy mogą w swojej aktywności gospodarczej przekraczać granice użyteczności publicznej, są tylko zmuszone do wyboru odpowiedniej formy do jej prowadzenia. Poza sferą użyteczności publicznej gmina nie może działać w formach prawnych przewidzianych przez prawo budżetowe, konieczne jest powołanie spółki.

O rozszerzeniu granic działalności gospodarczej gmin poza sferę użyteczności publicznej decydują dwa rodzaje czynników. Po pierwsze, są to względy społeczno-ekonomiczne i po drugie to rodzaj i cel przedsięwzięcia. Każdy z tych czynników ma inne znaczenie.

Do przyczyn społeczno-ekonomicznych 'zezwolenia' na prowadzenie działalności gospodarczej należą:
• istnienie nie zaspokojonych potrzeb wspólnoty;
• występujące w gminie bezrobocie;
• trudności ze zbyciem składnika mienia komunalnego, który może stanowić aport gminy do spółki;

Ze względu na rodzaj i cel przedsięwzięcia 'zezwolenie' na prowadzenie działalności gospodarczej obejmuje posiadanie akcji i udziałów w spółkach zajmujących się:
• czynnościami bankowymi i ubezpieczeniowymi;
• działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego;

Należy więc stwierdzić, że ustawa o gospodarce komunalnej stworzyła gminom możliwości prowadzenia działalności gospodarczej po spełnieniu określonych warunków i stosownym uzasadnieniu wykraczającej poza użyteczność publiczną w niemal wszystkich dziedzinach. Nie są wykluczone nawet tego rodzaju przedsięwzięcia, które wyraźnie służą pozyskiwaniu środków finansowych, np. udziały w bankach.

Ustawa o gospodarce komunalnej ostatecznie uregulowała organizacyjno-prawne formy prowadzenia działalności gospodarczej prowadzonej przez gminy. Ustawa reguluje istniejące dotąd formy organizacyjno-prawne, przy czym przyniosła ostateczny kres przedsiębiorstw komunalnych. Z dniem wskazanym w ustawie (1 lipca 1997 r.) przekształciły się one z mocy prawa w jednoosobowe spółki gminy z ograniczoną odpowiedzialnością. Przepis dotyczył oczywiście tylko tych przedsiębiorstw, co do których rada gminy nie podjęła decyzji o ich przekształceniu. Ustawa przewiduje zarówno publicznoprawne, jak i prywatnoprawne formy zarządzania majątkiem komunalnym.

Publicznoprawne formy zarządzania majątkiem komunalnym regulowane jest przez ustawę o finansach publicznych. W celu wykonywania swoich zadań gminy mogą powoływać jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne i zakłady budżetowe. Ta forma zarządu jest zarezerwowana dla zadań użyteczności publicznej. Gmina nie może więc utworzyć zakładu budżetowego dla prowadzenia, np. hali targowej.

Zarząd prywatnoprawny zasadniczo obejmuje powierzenie zadań gminy innym osobom na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz utworzenie (czy też udział) spółki prawa handlowego, przy czym ustawodawca dopuszcza tylko dwa rodzaje spółki - z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną. Te formy mogą znaleźć zastosowanie we wszystkich dziedzinach aktywności gmin, tzn. mogą być wykorzystywane zarówno przy wykonywaniu zadań użyteczności publicznej, jak i poza tym zakresem, oczywiście jeśli działalność poza tą sferą będzie uzasadniona w świetle przepisów ustawy.

Powierzenie wykonywania zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, prawnym czy też jednostkom nie posiadającym osobowości prawnej, czyli podmiotom całkowicie odrębnym od gminy, wymaga zawarcia bardzo starannie opracowanych umów. Muszą one określić formę korzystania przez kontrahenta z majątku gminy (np. użyczenie, dzierżawa, leasing), precyzować jego obowiązki wobec społeczności lokalnej, na rzecz której będą świadczone usługi, określać zasady odpowiedzialności wobec gminy za należyte wykonywanie usługi itp.

Powierzenie wykonywania zadań innym podmiotom nie zwalnia bowiem gmin od bezpośredniej odpowiedzialności gminy wobec świadczeniobiorców. Ważną sprawą w odniesieniu do powierzania zadań gminnych innym podmiotom wykonawczym jest przełamanie obawy przed zawieraniem umów długookresowych. Ciągłe zmiany ustawodawstwa, stan niepewności prawnej spowodowały, że w Polsce panuje lęk przed wiązaniem się umową na dłuższy czas. Przełamanie takich tendencji stanowi warunek powodzenia tej formy prawnej wykonywania zadań publicznych gmin.

Praktyka krajów zachodnich dowodzi, że powierzenie zadań publicznych przez gminy innym podmiotom okazuje się korzystna dla obu stron, a co najważniejsze prowadzi do prawidłowego zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej.

Tworzenie jednoosobowych spółek gminy, czy też udział gminy w spółkach o kapitale mieszanym poddane są przepisom kodeksu handlowego i kodeksu cywilnego. W ustawie o gospodarce komunalnej zdecydowano tylko, że w spółce jednoosobowej funkcję zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) pełni wójt gminy.

Należy stwierdzić, że gminy polskie dysponują dużą swobodą podejmowania i organizowania działalności mającej na celu zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Wykonywanie zadań publicznych umożliwia im wiele form organizacyjno-prawnych, które nie odbiegają od modelu stosowanego w innych krajach europejskich. Należy więc oczekiwać, że zaspokojenie potrzeb zbiorowych na poziomie samorządu terytorialnego będzie się zbliżało do standardów europejskich.

Jesteś tutaj: Kompendium ekonomii » Gospodarka » Stan gospodarki komunalnej w Polsce po 1997 roku

Zaloguj się, aby zagłosować